Simler barada aýdylanda, ilki bilen mis simler, alýumin simler, demir simler we beýleki metal simler hakda pikir edýäris.Olaryň hemmesi arassa metal sim çyzgylaryndan ýasaldy.Metallaryň ulanylmagynyň sebäbi, ähli metallaryň gowy elektrik geçirijiligidir.Metallaryň gowy elektrik geçirijiliginiň bolmagynyň sebäbi, metal atomlarynyň daşarky elektronlarynyň az bolmagydyr.Atom toparlaryna birleşdirilenden soň, her atomyň daşky gatlagynda diňe bir ýa-da iki elektron bar we atomyň daşky gatlagynda diňe bir ýa-da iki elektron bolýar.Gatlakda has köp elektron boş ýerleri bolar, şonuň üçin daşary ýurt elektronlary aňsatlyk bilen girip we hereket edip bilerler, metal bolsa elektrik toguny geçirmek aňsat, şonuň üçin gören simlerimiz esasan metaldyr.
Metalyň gowy geçirijiligi sebäpli häzirki simler esasan metaldyr.Simleri beýleki aragatnaşyk däl materiallar bilen çalşyp bolarmy?Uglerod süýümi ýaly hem mümkin.
Köp dostlar uglerod süýüminiň gatydygyny bilýärler, ýöne käbir uglerod süýümleriniň geçirijidigini bilenoklar.Munuň sebäbi şeýle süýümleriň grafite meňzeş atom gurluşyna we grafit uglerod elementiniň bir görnüşi bolan gowy geçirijidir.Alotroplar, grafitdäki her uglerod atomy, töweregindäki beýleki üç uglerod atomy bilen birleşdirilip, bal ary ýaly altyburç gurluşda ýerleşdirilipdir, onda her uglerod atomy erkin elektron çykarýar, şonuň üçin grafit elektrik geçirýär.Öndürijiligi gaty gowy, adaty metal däl materiallardan takmynan 100 esse ýokary.
Şeýle-de bolsa, uglerod süýümi birleşdirilen simde tok geçirijisi uglerod süýümine bagly däldir, sebäbi uglerod süýüminiň geçirijiligi henizem metal ýaly däl.Rezin uzynlygyna düzülen uglerod süýümi filamentlerini tutuşlygyna birleşdirýär, bu bolsa uglerod süýümini az geçirijilikli edýär, şonuň üçin bu ýerdäki uglerod süýümi elektrik energiýasy üçin däl-de, agram götermek üçin ulanylýar.Uglerod süýümi birleşdirilen ýadro siminiň gurluşy adaty polat reňkli alýumin zolakly simlere meňzeýär.Şeýle hem içki ýadro simine we ýerüsti alýumin simlere bölünýär.Coreadro sim, simiň mehaniki stresiniň köpüsini göterýär, daşarky alýumin sim bolsa häzirki akym meselesini öz üstüne alýar.
Görnüşi ýaly, simlerdäki ýük göteriji simleriň hemmesi polat simler, adatça polat simleriň 7 hataryndan bükülen polat simler, daşy bolsa alýumin simleriň onlarça hataryndan düzülen alýumin sim, ýöne uglerod süýümi birleşýär material sim, uglerod süýümi birleşdirilen materialyň orta hatary, daşy dörtburçlukdyr.Köp setirli alýumin sim, aşakdaky suratda görkezilişi ýaly, çep polat simli alýumin sim, sag bolsa uglerod süýümi birleşdirilen ýadro simidir.
Poladyň gowy dartyş güýji we berkligi bar bolsa-da, dykyzlygy gaty uludyr, şonuň üçinem gaty agyr, ýöne uglerod süýümi birleşdirilen materiallaryň dykyzlygy has kiçi, poladyň diňe 1/4 bölegi we agramy diňe şol bir zat göwrümi.Şeýle-de bolsa, uglerod süýüminiň dartyş güýji we berkligi polatdan has gowudyr, adatça poladyň dartyş güýjünden azyndan iki esse gowudyr, şonuň üçin uglerod süýümi birleşdirilen materiallary ulanmagyň esasy maksady simiň agramyny azaltmak we şol bir galyňlyk uglerod süýüminiň çekilmegi has gowy bolany üçin, has köp alýumin sim alyp bilýär we simiň ýa-da kabeliň has tok geçmegini galyňlaşdyrýar.
Uglerod süýümi birleşdirilen simiň pes dykyzlygy, ýeňil agramy, uly dartyş güýji we güýçli berkligi ýokarda agzalan ajaýyp häsiýetlere eýe bolandygy sebäpli, bu material uzak wagtlap ulanylyp bilinýän bolsa, polat sim we alýumin simini çalşyp biler geljek.Köplenç ulanylýan sim we uglerod süýümli sim güýçlendirilende ýyladyş täsirine eýe, şonuň üçin käbir pudaklarda ýyladyş simi hökmünde hem ulanylar.Şonuň üçin häzirki sim hökman metal däl we metal däl sim hem ýygy-ýygydan peýda bolar.
Iş wagty: 15-2022-nji sentýabr